Klimaty, André Maurois

"Klimaty" Andre Mauroisa to świetna powieść psychologiczna, w rzeczywistości zbudowana z dwu odrębnych historii miłosnych, które łączy postać głównego bohatera. Powieść jest analizą stanów psychicznych bohaterów, sposobów przeżywania miłości i zmian jakie zachodzą pod jej wpływem, ukazuje odmienne sposoby przeżywania miłości - stąd też liczba mnoga w tytule.

"Klimaty" to dwie opowieści o miłości i zazdrości, przy tym obie opowieści powiązane są z sobą na zasadzie lustrzanego odbicia. Obie historie łączy główny bohater - Filip. On sam się zmienił, historia jednak jest ta sama: jest tylko zwierciadlanym odbiciem emocji. Filip może się wydawać osobą niezdolną do przeżywania miłości, albo raczej do czerpania szczęścia z miłości. W rzeczywistości dochodzą tu jednak do głosu schematy, te same, jednak zawsze nieco inaczej realizowane w kolejnych odsłonach. "Choroba" Filipa, wychowanego w chłodnej atmosferze rodziny z zasadami, to pragnienie całkowitego zespolenia z ukochaną. Stan nieosiągalny, jak widać w pierwszej historii, i równocześnie dla osoby wychowanej w emocjonalnym chłodzie odpychający, jak pokaże druga historia. Pierwsza jest doskonałą ilustracją powszechnego przekonania, że przeciwieństwa się przyciągają. Nic bardziej mylnego, zderzenie milczącego i wyizolowanego mężczyzny i kobiety kochającej życie towarzyskie prowadzi do nieuchronnej katastrofy. Popularny obecnie "mit dwu połówek jabłka", widoczny już u Mauroisa w rzeczywistości jest szkodliwy. Traci zawsze ta osoba w parze, która dąży do całkowitej, symbiotycznej bliskości. Nadmierna bliskość odcina od zewnętrznego świata i prędzej czy później zaczyna komuś ciążyć.

Bohaterów powieści francuskiego pisarza cechuje emocjonalna niesamodzielność, własnego szczęścia poszukują gdzieś  poza sobą, w innych i to wymarzone szczęści jest bardzo ulotne, a poszukiwanie go staje się pogonią za ułudą.   Równocześnie nie dostrzegają oni tego, co jest bliskie, naturalne i dostępne, koncentrując się na niedostępnym i nieosiągalnym. Taki wzorzec miłości, anachroniczny, bo propagowany w dobie romantyzmu zdominował postrzeganie miłości. Obiekt miłości musi być nieosiągalny, a miłość nieszczęśliwa, bo to romantyczne i wzniosłe, zwyczajność jest ledwie banalna. I my i bohaterowie Mauroisa odczuwamy więc stale niezaspokojenie uczuciowe i na przekór zdrowemu rozsądkowi domagamy się swojej "połówki jabłka", zamiast ...

To zagęszczenie emocji oddaje wspaniały, subtelny język powieści.

Autor: André Maurois
Tytuł: Klimaty
Tłumaczenie: Wacław Rogowicz
Wydawnictwo: PIW
Rok wydania: 1957

Nawroty nocy, Patrick Modiano

"Nawroty nocy" Patricka Modiano są specyficzną powieścią. Czytelnik już pierwszą linijką tekstu zostaje wrzucony w wir przyjęcia i potrzebuje dobrej chwili, by się odnaleźć. 

W rytm kolejnych tańców wirują obrazy, twarze, co chwilę inne fragmenty sali, strzępy rozmów i strzępy opowiadanej w powieści historii. Z każdym obrotem jest nowa odsłona, "zmiana oświetlenia" i nawroty  tej nocy ( stąd tytuł) w kolejnych ułamkowych wspomnieniach. To celowy narracyjny zabieg, mistrzowsko oddający skomplikowaną sytuację narratora. Forma, konstrukcja powieści jest tu najważniejsza, to ona dominuje nad treścią i równocześnie jest podstawowym nośnikiem informacji o emocjach i atmosferze wydarzeń. Urywki, migawki i nawroty oddają nerwowość, atmosferę zagrożenia. Tańczone tu tanga są jak walka, a przy tym oddają aurę półświatka, który baluje choć trwa wojna, bo w końcu to Paryż, i bryluje, bo w końcu jest u władzy. Władza jednak deprawuje i to doskonale widać w zachowaniu  i na twarzach nowej elity. Jedynie twarz narratora to twarz dziecięca, budząca zaufanie. Twarz anioła i Judasza, która pozwala zagrać każdą rolę, doskonale dostosować się do okoliczności, bo narrator jest bierny, bezwolny, całkowicie poddaje się losowi, płynie z prądem - jak sam mówi. Kim jest? Człowiekiem w sytuacji bez wyjścia. 

Autor: Patrick Modiano
Tytuł: Nawroty nocy
Tłumaczenie: Ewa Bekier
Wydawnictwo: Znak
Data wydania: 2014

Nietoperze. Aqua Velva, Lena Kitsopoulou

Na tom opowiadań Greczynki Leny Kitsopoulou "Nietoperze" składa się dwanaście opowiadań plus trzynaste "Aqua Velva", w sumie diabelski tuzin diabelsko mocnych, wyrazistych historii o kondycji współczesnego człowieka.  

Nie znajdziemy tu absolutnie niczego, co w pierwszej chwili kojarzymy z Grecją. Zamiast pocztówkowych widoczków malowniczych wysepek są niezbyt piękne, symboliczne i niepokojące tytułowe nietoperze, czyli bohaterowie tych opowiadań.

Brak tu piękna i harmonii antycznego świata, zasada decorum jest raz po raz gwałcona. Życie jest niestosowne i tak też jest ukazywane, brutalnie i realistycznie. Realizm podkreślają przerysowane, makabryczne zakończenia, osadzone gdzieś pomiędzy symbolizmem, a realizmem właśnie. Współczesna Grecja nie jest ani piękna, ani cywilizowana. Bohaterami opowiadań Kitsopoulou są ludzie zaplątani we własny los, zniewoleni przez innych, przez okoliczności, przez własne wybory, decyzje i wyobrażenia. Towarzyszy im swoiste fatum - przeznaczenie, z góry określony los, który w patriarchalnym, skostniałym świecie współczesnej Grecji jest niemożliwy do przełamania. Role zostają rozpisane i obsadzone już w chwili narodzin, a przemoc, rodząca lęk jest tu na porządku dziennym i służy wtłaczaniu ludzi w schematy. Grecja Kitsopoulou to świat pozbawiony wartości, miłość jest uzależnieniem, rodzina zagrożeniem, akty przemocy są powszechnie akceptowane. A jednak bohaterowie walczą ze swoimi lękami, jak Edyp walczył ze swoim fatum. Czy zwyciężą?

W nocie okładkowej wydawca podkreślił "surowy język autorki [...], chwilami niedbały i wulgarny". Trudno trafniej pisać o języku tych opowiadań. To język codzienności, rzeczywistości obfitującej w przemoc i napawającej lękiem. Wulgarność języka jest odzwierciedleniem brzydoty życia, ale i próbą zagłuszenia lęku.

              

Autor: Lena Kitsopoulou
Tytuł: Nietoperze. Aqua Velva
Tłumaczenie: Alicja Kotecka
Wydawnictwo: Książkowe Klimaty
Data wydania: 2013