Incognito, Tibor Noe Kiss

"Incognito" to intymna opowieść o bólu określania kim się jest. Otwierające powieść zdanie: "Przekraczam próg" jest symboliczne. Oznacza przejście, początek, ale i przekraczanie bariery, granicy, jaką jest próg. Granicą utrudniającą jednoznaczne określenie własnej płci są szyderstwa innych, reakcje otoczenia pilnie śledzone rzez narratora, ale jest też nią własny lęk i brak gotowości na zmiany. Tibor/Noemi nieustannie obserwuje siebie w lustrach i w oczach innych, analizuje siebie, usiłuje zrozumieć, stara się kontrolować, ale decyzji podjąć nie potrafi.

Polskie tłumaczenie powieści, jak przyznaje sam tłumacz, nie może oddać oryginału. Język węgierski, inaczej niż polski, nie zdradza płci osoby mówiącej, nadawca pozostaje naprawdę incognito, stąd zapewne tytuł powieści. W polszczyźnie ten efekt jest niemożliwy do uzyskania ze względu na gramatykę, tłumacz radzi więc sobie używając naprzemiennie form gramatycznych rodzaju żeńskiego i męskiego. Zabieg ten jest w pełni uzasadniony, bo tematem powieści Tibora Noe Kiss jest kulturowe i płciowe niedopasowanie.

Niepokój, stałe podenerwowanie świetnie oddaje język tej prozy. Zdania są krótkie, fraza co chwilę się rwie. Wykrzyknienia i powtórzenia tematów, obrazów, czynności, zdarzeń zakrawają na obsesję. Bardzo krótkie, często powracające sceny zmieniają się dynamicznie. Różnią je nieliczne detale, ale obraz ciągle się zmienia, a niuanse i migoczące, zmieniające się symbole odsłaniają obraz postępującego upadku. Destrukcja życia i tożsamości płciowej Tibora zaczyna się wcześnie. Dorastanie w dysfunkcyjnej rodzinie, z ojcem alkoholikiem i chorą psychicznie matką to stała emocjonalna szarpanina. Przeszłość Tibora, ukazywana w migawkach jest równie trudna i równie ciekawa jak teraźniejszość Noemi.

Po "Incognito" warto sięgnąć nie tylko ze względu na to, że jest pierwszą węgierską książką o tematyce transseksualizmu. To dobra powieść o trudnych emocjach, z doskonale dopasowaną do tematyki warstwą językową i symboliczną. Warto, choć łatwo nie będzie.

Autor: Tibor Noe Kiss
Tytuł: Incognito
Tłumaczenie: Daniel Warmuz
Wydawnictwo: Książkowe Klimaty
Data wydania: 2017