Bez opamiętania, Lena Andersson

"Bez opamiętania" Leny Andersson jest gorzka, bo prawdziwa. Nie czyta się jej łatwo, jest dusząca i gęsta. Rani zwięzły, mocny i trafny język powieści, jej ironia i uszczypliwa gorycz. Odwieczny temat nieszczęśliwej miłości otrzymał nową oprawę, tak dobrą, że męczy czytanie o cierpieniu, tak jak męczy samo cierpienie. Czytelnik zostaje tu zmuszony do współodczuwania, co jest dowodem wyjątkowej klasy pisarza. 

Powieść Andersson to zapis obsesji miłosnej i wnikliwe studium samooszukiwania się głównej bohaterki - Ester Nilsson. Fabuła szwedzkiej powieści jest niezwykle prosta: młoda, 30 letnia intelektualistka zakochuje się w artyście - Hugonie Rusku. Zakochuje się tak, jak nastolatka zakochuje się w uwielbianym idolu, aktorze czy gwieździe rocka. Paradoksalnie Ester zakochuje się odkrywając wtórność i intelektualną miałkość podziwianego artysty, powtarzalność stosowanych przez niego form i tematów, tak jakby miłość koniecznie musiała unicestwić cały rozsądek. Racjonalizm nie staje się lekiem, pomaga jedynie dokładnie analizować etapy obłędu i zapisywać "kolejne fazy destrukcji" i przemianę miłości odrzuconej w obsesję.

Powieść jest brutalnie szczerym i obnażającym prawdę zapisem powracających obsesyjnie myśli, drobiazgową analizą stanów i emocji, zapisem cierpienia osoby zakochanej, która nie umie się uwolnić, bo stale karmi się złudną nadzieją. W pewnym sensie powieść jest też książką o autodestrukcji, zapisaną jako niekończący się monolog w głowie głównej bohaterki, precyzyjnie oddający mieszankę uczuć, wręcz chaos emocjonalny  i pozwalający odczuć natręctwo myśli, błędne odczytywanie spojrzeń, gestów, stające się pożywką dla złudzeń. Nadzieja jest tu jak uzależniający i niszczący narkotyk, jak (wedle słów samej narratorki) pasożyt , który karmi się życiem i niszczy swojego żywiciela.

Zderzenie pary głównych bohaterów to zderzenie przeciwieństw. Ona - to intelektualistka i specjalistka od nazywania otaczających ją zjawi, dumna z precyzji wypowiedzi i opanowania, trwająca w beznamiętnym związku który, nie odrywa jej od intelektualnych rozważań. On - to artysta-egocentryk, skupiony jedynie na sobie, ludzi traktujący instrumentalnie, bez skrupułów korzystający z przywilejów i uroków artystycznego światka, łamiący zasady moralne don juan, angażujący się w równoległe związki, kreujący przy tym siebie na krystaliczną postać i   artystę społecznie zaangażowanego. Wcześniejszy pusty związek Ester jest kluczem pozwalającym zrozumieć powstanie obsesji. Zakochana Ester traci swój "dar słowa", odczuwa "okropny dystans między myślą a słowem, wolą i sposobem jej wyrażania, rzeczywistością i nierzeczywistością". A jednak to co oddaje w książce jest przejrzyste i przejmujące.

Olśniewająca jest stylistyczna spójność  tej powieści i precyzyjne dopasowanie języka do bohaterów, którzy go używają.

Autor: Lena Andersson
Tytuł: Bez opamiętania
Tłumaczenie: Anna Marciniakówna
Wydawnictwo: Pi
Data wydania: 2014