środa, 23 sierpnia 2017

Middlesex, Jeffrey Eugenides


Powieść Jeffrey'a Eugenidesa "Middlesex" powstawała 8 lat, ale samo studium rodziny obejmuje 8 dekad i opisuje życie trzech pokoleń greckich imigrantów.



 


Narratorem jest najmłodszy członek rodziny Stephanidesów -Cal, jest równocześnie bohaterem i narratorem, do tego narratorem wszechwiedzącym, który doskonale zna dzieje swojej rodziny i wie o niej praktycznie wszystko. Mimo że historia rozpoczyna się przed narodzinami głównego bohatera, te początkowe wydarzenia właśnie jego  dotyczą w największym stopniu. Historia Stephanidesów to historia wędrującej przez pokolenia mutacji na 5 chromosomie i hermafrodytyzmu, z którym Cal przyjdzie na świat. I chociaż temat jest niełatwy (dorastanie Cala najpierw jako Caliope i poszukiwanie własnej tożsamości) historia opowiedziana jest z humorem. Na szczęście nie ma tu taniej sensacji, tandetnych zwrotów akcji czy wymyślnych chwytów literackich. Jest natomiast doskonały język i świetna achronologiczna narracja. W tę achronologiczną narrację, w której miesza się współczesność i przeszłość, nawet tak odległa jak spalenie Smyrny i wielki kryzys lat 30., wplecione są charakterystyczne dla Greków elementy obyczajowe.
"Middlesex" to saga, ale też bardzo dobra wielowątkowa powieść obyczajowa, w której obok historii pojawiają się też tematy kryzysu, segregacji rasowej, a nawet religii. Dominującym tematem jest jednak poznawanie siebie, odkrywanie prawdy o sobie, co czyni z "Middlesex" powieść uniwersalną.
Połączenie wyjątkowo trudnego tematu z pozornie lekką, żartobliwą formą tej niebanalnej historii jest wspaniałe. W 2002 r. "Middlesex" otrzymał nagrodę Pulitzera.




Autor: Jeffrey Eugenides
Tytuł: Middlesex
Tłumaczenie: Witold Kurylak
Wydawnictwo: Sonia Draga
Rok wydania: 2015

niedziela, 20 sierpnia 2017

Wanda. Opowieść o sile życia i śmierci. Historia Wandy Rutkiewicz, Anna Kamińska


"Wanda. Opowieść o sile życia i śmierci" Anny Kamińskiej to biografia Wandy Rutkiewicz. Chyba każdy zna to nazwisko i kojarzy polską himalaistkę nawet jeśli nie potrafiły wymienić jej osiągnięć. W takiej atmosferze łatwo stawiać pomniki i pisać peany pochwalne. Z drugiej jednak strony Rutkiewicz była postacią kontrowersyjną, nie przez wszystkich lubianą i często krytykowaną. I tu znowu pokusa zrzucania z piedestału. Annie Kamińskiej udało się uniknąć tych pułapek, dzięki czemu biografia pierwszej zdobywczyni K2 jest pełna, a sama postać himalaistki żywa, zajmująca i niejednoznaczna. 


W trakcie czytania raz po raz przypominał mi się fragment piosenki Elżbiety Adamiak: "rzeczywiście tak jak księżyc ludzie znają mnie tylko z jednej jesiennej strony". Zasługą Anny Kamińskiej jest pokazanie "obu stron księżyca". Osiągnęła to zestawiając opinie wielu ludzi: rodziny, przyjaciół, wrogów, towarzyszy wypraw wysokogórskich, opinie kolegów z pracy. Godna podziwu jest benedyktyńska praca autorki, ogrom zebranych materiałów archiwalnych, przeprowadzonych wywiadów i zestawienie ich w logiczną i spójną całość, a przy tym całość fascynującą. Nie ma tu miejsca na, tak częste w biografiach, zanudzanie czytelnika datami. Te pojawiają się tylko w kluczowych momentach jako element porządkujący. Nie jest to też książka specjalistyczna, która zamęczy czytelnika technicznymi detalami wypraw, szczegółami topograficznymi, czy opisami sprzętu. Po "Wandę" może bez obaw sięgnąć każdy, nawet ten, kto góry zna jedynie z pocztówek, ta książka jest bowiem spotkaniem z człowiekiem gór, a nie samymi górami.
Sama Rutkiewicz to postać nietuzinkowa i to od wczesnego dzieciństwa. To człowiek pełen sprzeczności, dla każdego inny i tak też jest portretowana. Właśnie ten portret człowieka fascynuje, chyba nawet bardziej niż sam fenomen "twardej baby gór" i zdobywczyni ośmiu (spośród czternastu) ośmiotysięczników. "Wanda" to rzadka okazja, żeby w najwybitniejszej do dziś polskiej (a może nie tylko) himalaistce  zobaczyć także człowieka.



Autor: Anna Kamińska
Tytuł: Wanda. Opowieść o sile życia i śmierci. Historia Wandy Rutkiewicz
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie
Data wydania: 14 czerwca 2017

poniedziałek, 14 sierpnia 2017

Między murami, Giorgio Bassani



"Między murami" to zbiór pięciu opowiadań wydanych po raz pierwszy w 1956 r. Ta czasowa (61 lat) i historyczno-polityczna (faszystowskie Włochy)  przepaść jest w pierwszej chwili najbardziej uderzająca.


Narracja jest flegmatyczna, bohaterowie i wydarzenia są wprowadzani bardzo powoli, szeroko opisywane są nawet detale, które nie odgrywają większej roli w wydarzeniach, ale doskonale oddają klimat epoki. Ta konstrukcja misternie buduje nastrój oczekiwania, czytelnik spodziewa się wręcz trzęsienia ziemi, a kiedy ono nie nadchodzi zaczyna dostrzegać tragizm zwyczajności. Bassani opowiada historie o ludziach nieszczęśliwych i pogodzonych z losem. Narracja wprowadza wiele planów czasowych i punktów widzenia, więc historie są zamazane i niedopowiedziane. Czytelne są jednak ludzkie emocje: namiętności i lęki.
Bohaterowie to mieszkańcy Ferrary, którzy wspominają bardzo odległą przeszłość, a bywa, że to o nich po ich śmierci opowiadają inni. Ten dystans otwiera drogę do spekulacji, więc opowieści Bassaniego to też historie o tym jak mogło potoczyć się życie i jak potoczyło się naprawdę w świecie uprzedzeń nie do pokonania ("Lida Mantovani" czy "Spacer przed kolacją") i polityczno-historycznych zależności (trzy pozostałe). Bohaterowie to ludzie zwyczajni, przeżywający zwyczajne życie i w większości przypadków podobne do naszych dramaty.  Wyjątkiem jest Geo Josz, jedyny, który ocalał po wywiezieniu do obozu w roku 1943. Po powrocie do Ferrary stał się ofiarą przerzucania winy z rzeczywistych zbrodniarzy na pokrzywdzonych. Ale i w tym opowiadaniu brak mocnej, wyraźnej puenty. Sensy się rozmywają.
Główną bohaterką Bassaniego jest jednak Ferrara. To w jej murach rozgrywają się wszystkie wydarzenia, jej mieszkańcy tworzą klimat miejsca, a historia miasta splata się z losami ludzi. I o tyle właśnie mogą być ciekawe opowiadania ferraryjczyka.

 

Autor: Giorgio Bassani
Tytuł: Między murami
Tłumaczenie: Halina Kralowa
Wydawnictwo: Zeszyty Literackie
Rok wydania: 2017

"Życie przed sobą" Romain Gary

  Za "Życie przed sobą" Romain Gary otrzymał nagrodę Goncourtów. Po raz drugi otrzymał nagrodę, którą można otrzymać tylko raz ...