Przyjaciel, Sigrid Nunez

W którymś momencie tej książki pojawia się narzekanie narratorki, że jej studenci kreatywnego pisania zwykle zaczynają lub kończą swoje teksty śmiercią albo pogrzebem. Nunez - zapewne z ironicznym uśmiechem - zastosowała oba te chwyty. 

"Przyjaciel" to zaskakująca historia, bo to opowieść o stracie, żałobie i niezwykłej przyjaźni z ogromnym dogiem arlekinem, którego obecność komplikuje życie narratorki i który jest "spadkiem" po przyjacielu, więc mimo wszystkich kłopotów musi z nią pozostać.
Tytuł odnosi jednak nie tylko do psa, także do przyjaciela, który popełnił samobójstwo, czego nie sposób zrozumieć. Równie trudno zrozumieć psa i jego żałobę, ale właśnie te próby zrozumienia decydują o głębi książki Sigrid Nunez. Oba wątki przenikają się, zresztą nie tylko te, cała powieść jest bowiem serią notatek z dziennika prowadzonego przez narratorkę. Pozwala to na swobodne zmiany tematów, powroty do nich, notowanie codziennych wydarzeń, retrospekcje i skojarzenia. Zapiski układają się jednak w spójną całość, praktycznie esej, którego pisanie to swego rodzaju katharsis, nie wolne zresztą od refleksji na temat tego, czy pisanie rzeczywiście może ukoić ból.

Takich literackich dywagacji, przetykanych trafnie dobranymi cytatami, jest zresztą więcej. Najważniejszy jest chyba toczący się tu spór pomiędzy fikcją a realizmem, może nawet gra między nimi na poziomie dyskusji i realizacji. Zmieniające się podejście do twórczości rozgrywa się na wielu poziomach i dotyczy wielu aspektów, nie tylko konfliktu fikcji i realizmu, także jako podejście do pisania. Jawi się chwilami jako konflikt pokoleń i obraz zmieniającego się świata.

"Przyjaciel" to opowieść o miłości. Pierwszej do przyjaciela, który odszedł, drugiej do psa, którego narratorka "uratowała, by on uratował ją". Pierwsza układa się w daleki od idealizacji portret literata, druga jest wolną od czułostkowości opowieścią o życiu z ogromnym psem. Chwilami wręcz humorystyczna historia jest w rzeczywistości poszukiwaniem porozumienia, czegoś co łączy człowieka i psa. Tą nicią łącząca oboje jest miłość i żałoba, z którą każde zmaga się na swój sposób, choć objawy mają podobne. To właśnie współczucie wobec cierpiącego zwierzęcia jest główną osią konstrukcyjną książki, wokół której grupują się pozostałe tematy. Współczucie i uczucia są istotą tej książki, tak samo jak są podstawą  sztuki. Jak zauważa narratorka: "dzień, w którym nie będziemy już czuć, to będzie potworny dzień dla każdego żyjącego stworzenia, później jeszcze szybciej pogrążymy się w przemocy i barbarzyństwie". A nic tak dobrze nie uczy empatii jak literatura.

Autor: Sigrid Nunez
Tytuł: Przyjaciel
Tłumaczenie: Dobromiła Jankowska
Wydawnictwo: Pauza
Data wydania: 12 czerwca 2019