Jaśnie Pan, Jaume Cabre

"Jaśnie pan" J. Cabre to książka skrzywdzona przez wydawcę. Na okładce reklamowana jest jako kryminał, którym nie jest. W efekcie oczekujący akcji, wrażeń, konwencji kryminału poczują się zawiedzeni, a czytelnicy poszukujący literatury innego typu nigdy po tę książkę nie sięgną. 

Zerwanie z konwencją kryminału jest w tej powieści celowe, nie zbrodnia i śledztwo są tu bowiem istotne. Zatem co? "Jaśnie pan" to głos w sprawie moralności, książka o powszechnym - zewnętrznym i wewnętrznym zakłamaniu, o grach pozorów, konwencjach, moralnym bagnie, które znajduje swoje odbicie w duszach bohaterów i na błotnistych ulicach Barcelony. "Jaśnie pan" to opowieść o zepsuciu absolutnym, które dotyka Hiszpanii i Barcelony przełomu lat 1799 1800. Symbolika daty chyba nie przypadkowa, bo książka staje się przewodnikiem po epoce, zwyczajach, mieście, społeczności. Kogo tu zatem spotykamy? Sędziów, prawników, muzyków, poetów, arystokrację, kler, biedotę i prostytutki. Panorama, która w rzeczywistości ukazuje wspólne cechy wszystkich: niskie żądze, pragnienie władzy, złość, walkę o pozycję, wpływy i pieniądze. Na tym poziomie zło zostaje zdemaskowane jako wspólne dla wszystkich i powtarzalne w czasie jak przywoływane tu mitologiczne opowieści, będące zapowiedzią przyszłych wydarzeń i symbolem powtarzalności kosmicznego porządku. To stale obecne w ludziach zło staje się ich klęską. Przegrywają wszyscy. Tu nie ma zwycięzców. 

 

 Wewnętrzny oraz bohatera i bohaterów jest obrazem epoki, stąd wieloosobowa - polifoniczna narracja, podkreślająca temat zła, korupcji i wpływów. Samo tempo opowieści jest niespieszne, narracja rozwleka poszczególne motywy, przypisuje je kolejnym bohaterom, a powroty dominującego tematu są jak wspominane i oglądane gwiazdozbiory. Zaskakująca jest trójdzielna budowa powieści, zorganizowana niemal jak szkolne wypracowanie: wstęp, rozwinięcie i zakończenie, które pozornie nie nawiązuje do początkowego problemu. Czy to sygnał, że wszystko (jak sugeruje historia tytułowego bohatera) podlega przypadkowi, że nawet narrator tu nad niczym nie panuje i jest celowym zabiegiem?

Stanowczo spośród 3 książek Cabre  "Głosy Pamano" w moim odczuciu pozostają najlepsze.

Autor: Jaume Cabre
Tytuł: Jaśnie Pan
Tłumaczenie: Anna Sawicka
Wydawnictwo: Marginesy
Rok: 2015