Nieznana terrorystka, Richard Flanagan

"Nieznana terrorystka" Richarda Flanagana to dla mnie zaskoczenie. Autor po "Ścieżkach północy", "Klaśnięciu jednej dłoni" i "Pragnieniu" deklarował wprawdzie, że w najnowszej powieści odchodzi od tematów historycznych, ale mówił też o zmęczeniu trudnymi tematami i zapowiadał książkę lżejszą. Spodziewałam się zatem, zgodnie z tytułem, powieści sensacyjnej, ale książka Flanagana to coś dużo lepszego.

Sensacyjny wątek oskarżonej przez media o terroryzm kobiety jest pretekstem do rozważań o roli mediów i manipulacji informacją dla własnych korzyści. "Nieznana terrorystka" to fikcyjny, ale prawdopodobny przykład cynicznej gry polityków i powiązanych z nimi mediów, manipulujących społecznymi nastrojami. Oczywiście niemal wszyscy ulegają sztucznie kreowanej histerii, nabierają się na gry pozorów, uproszczenia i wygodne schematy, które zwalniają z myślenia. Letarg trwa, póki człowiek sam nie zostanie wplątany w tryby machiny massmediów i nie stanie się ich ofiarą. 

Niespieszna narracja pozwala poznać psychikę bohaterki i jej autorefleksje na własny temat. Doll poniewczasie dostrzega, że tym samym schematom i uproszczeniom, których ofiarą się stała na skutek medialnej nagonki, kiedyś sama ulegała. Jej refleksje mają jednak charakter uniwersalny. Kolejne epizody odsłaniają przed czytelnikami dzieje bohaterki, równocześnie jednak stopniowo ujawniana przeszłość kobiety staje się dla dziennikarzy i żądnych poklasku psychologów pretekstem do oskarżeń i "dowodem winy". Niemal jak u Kafki jednostka jest bezbronna w starciu z systemem. Nawet nieliczni myślący samodzielnie i nie ulegający w swoich sądach z góry narzuconym "prawdom" są, jak policjant Tony, z konieczności podporządkowani systemowi służbowej hierarchii. Zresztą historia Giny i Tony'ego, który usiłuje jej bronić dobitnie pokazuje, że człowiek jest ledwie igraszką w rękach losu.

Narracja w powieści  jest niespieszna, zupełnie inna niż w powieściach sensacyjnych, więc miłośnicy thrillerów i kryminałów mogą się czuć rozczarowani. Klamrowa budowa już na wstępie ujawnia zakończenie, a szereg pobocznych postaci i wydarzeń dodatkowo spowalnia akcję. Ta mistrzowska retardacja pozwala jednak Flanaganowi naświetlić mechanizmy służbowych zależności, machinacje mediów i polityków, służące zaspokajaniu ich ambicji, ale też nakreślić wiarygodne portrety bohaterów.

Książka gorzka i niepokojąca. Znacznie lepsza niż wynikałoby to z zapowiedzi.  To głęboka analiza współczesności.   

Autor: Richard Flanagan
Tytuł: Nieznana terrorystka
Tłumaczenie: Maciej Świerkocki
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie
Data wydania: 2018