Córka grabarza, Joyce Carol Oates

"Córka grabarza" Joyce Carol Oates to powieść, którą śmiało można uznać za odważną, wręcz obrazoburczą, czy nawet antyamerykańską, a przecież autorka jest Amerykanką. Oates zderza wiarę w otwarte, przyjazne Stany Zjednoczone z brutalną prawdą o życiu imigrantów, mit Ellis Island[1], gdzie "z otwartymi ramionami witano imigrantów z ogarniętej wojną Europy z realiami. 

"A gdybym był młotkowym? W fabryce z młotkiem szalał?" Chciałabym? Chyba nie i nie inaczej jest w przypadku grabarza. Grabarz - już sama ta nazwa piętnuje. Główna bohaterka - Rebeca jest właśnie córką grabarza, córką imigrantów, ale w odróżnieniu od reszty rodziny urodziła się już w Stanach - na statku w porcie i to zdaniem jej ojca oznacza, że "nic jej nie zrobią, bo jest tutejsza". Już to jedno zdanie pokazuje stosunek Jakuba Schwarta do Amerykanów. Nie bez powodu Jakub odbiera ich jako zagrożenie. W powieści mamy okazję prześledzić losy uciekinierów z hitlerowskich Niemiec, ich degradację, która rozpoczęła się w 1936 r. "ocaleniem" - ucieczką z faszystowskich Niemiec do Stanów. Ich los od tego momentu to niekończące się pasmo upokorzeń, rozczarowań i przejawów antysemityzmu, który dotyka ich w Stanach. Dopiero Rebeka odwraca los, ale wyrzekając się rodziny, zmieniając nazwisko i kreując siebie na całkowicie amerykańską Hazel Jones. Życie Hazel to nie sielanka, to strach, wieczne ucieczki i ukrywanie prawdy o sobie i swoim pochodzeniu. Rebeca Schwart nigdy nie stanie się w pełni Hazel Jones, stale będzie uciekać, także od wspomnień i stale będzie pamiętać, także o rodzinie, która zginęła w Niemczech w czasie II wojny światowej. Wyrazem tej tęsknoty będą zamykające książkę listy do cudem ocalałej  kuzynki, która także trafiła do Stanów, tyle, że już po wojnie. Te listy to zresztą jedyne stylistyczne odstępstwo w całej powieści i stanowią pewien zgrzyt: stylistyczny i logiczny, i burzą wizerunek głównej bohaterki. 

Tematyki "Córki grabarza" nie sposób określić w dwu słowach, bo to książka o wielu poziomach znaczeń. Zawiera obraz Stanów Zjednoczonych w tracie II wojny i po niej,  historię antysemityzmu, opowieść o ucieczce od tragicznych przeżyć i wykuwaniu własnego losu. To też opowieść o poszukiwaniu swojego miejsca na ziemi, zapis zmagań uchodźców z Europy o przetrwanie za oceanem i w końcu historia miłosna.
Powieść Oates to kawał solidnej literatury, świetnej, bolesnej i trudnej.

Autor: Joyce Carol Oates
Tytuł: Córka grabarza
Wydawnictwo: Rebis
Data wydania: 2007
Tłumaczenie: Katarzyna Karłowska

---

[1] Port w Nowym Yorku, w którym do 1954 r. przyjmowano imigrantów.