Odruch serca, Toni Morrison

"Odruch serca" Toni Morrison to kolejna z opowieści tej autorki o niewolnictwie, ale i o wolności. Akcja tym razem została osadzona w XVII w. Tradycyjnie już gros wydarzeń dotyczy kobiet. 

Bohaterki są cztery: Rebeca, Lina, Żal i Florence, żyją na tej samej farmie na Północy Ameryki, ale ich los i status jest zupełnie inny. Rebeca to żona właściciela farmy Jacoba Vaarka, Lina to Indianka, która jako jedna z niewielu przeżyła jako dziecko epidemię ospy, która zabiła całe jej plemię, Żal była dzieckiem ocalonym z rozbitego okrętu, a Florence czarną niewolnicą, za namową matki sprzedaną kolejnemu właścicielowi. Wszystkie cztery łączy gorzki los, całkowita zależność od innych, głównie mężczyzn, bo nawet Rebeca została wysłana przez ojca w ciemno ze starego kraju do Ameryki, do jej przyszłego męża, którego nikt nie znał. To, że Jacob Vaark okazał się dobrym człowiekiem to zwykły przypadek.

Kobietami w XVII w. się handluje, niewoli się je, wykorzystuje i odtrąca. Wszystkie cztery bohaterki są przez kogoś odtrącone: przez rodzinę, matkę, kochanka, społeczność. Konsekwencje to samotność, żal i gorycz. A i pozostałe realia życia kobiet ukazane w powieści do pięknych nie należą.

Polifoniczna narracja, złożona ze strumieni myśli bohaterek z bezwzględną bezpośredniością ukazuje ich tragiczny los i dramatyczne przeżycia. Powieść Morrison reklamowana na okładce jako poetycki romans, wcale nim nie jest. Historia miłosna to nikły ułamek opowiedzianych tu wydarzeń. Dominują dzieje poszczególnych kobiet i opisy codziennych zmagań z losem. Niewesoła historia gorzknienia kończy się przejmująco trafną myślą o niewoli i wolności wewnętrznej człowieka, w jedynej partii narracji, gdzie głos zabiera matka Florence: "Otrzymanie władzy nad drugim człowiekiem jest ciężką rzeczą; zagarnięcie władzy nad drugim człowiekiem jest zła rzeczą; oddanie władzy nad sobą drugiemu człowiekowi jest niegodziwą rzeczą."

Autor: Toni Morrison
Tytuł: Odruch serca
Tłumaczenie:   Maria Olejniczak-Skarsgård
Wydawnictwo: Albatros
Data wydania: 2009