Magnes, Lars Saabye Christensen

"Magnes" jest czwartą wydaną przez Wydawnictwo Literackie powieścią Chrisensena. Najnowszą, choć wydaną niemal chwilę po polskim tłumaczeniu jego młodzieńczych "Beatlesów". 

Jak bardzo różni się od poprzednich? Także w "Magnesie" wracają stale zajmujące norweskiego pisarza tematy - dojrzewanie, samotność, upływ czasu i zmiany historyczne, sztuka i jej wpływ na życie. Tym razem jednak obok głównego bohatera pojawia się "główny narrator" - wyjątkowo wyrazisty, celny komentator wydarzeń i wrażeń, pozwalający sobie na wtrącenia -eseje, dotyczące najistotniejszych tematów, zwłaszcza sztuki, bo ta zajmuje w życiu bohaterów pierwsze miejsce.

Jokum Jokumsen to nieśmiały, zakompleksiony i wycofany człowiek, niezdolny do podejmowania jakichkolwiek decyzji i zwykle pozostawiający je innym. Ponadprzeciętnie wysoki i nieporadny Jokum rozczula, szczególnie kiedy marzy o tym, by się nie wyróżniać. Równocześnie ten sam człowiek, który chciał być pisarzem i marzył o wzniosłości stał się światowej sławy fotografem codzienności. Jego sztuka, kształtowana pod wpływem jego żony Synne Sagner, daleka jest jednak od powagi Jokuma, który zupełnie nie rozumie żartów i od wzniosłości, o której marzył. Dla niego i życie, i sztuka są źródłem niespełnienia. 

Synne - żona i kuratorka robi z Jokuma artystę, kształtuje go, może nawet łamie, z czasem stając się też obiektem sztuki, co z kolei staje się przyczyną konfliktu pomiędzy nimi. Nie tylko wolność twórcza i odpowiedzialność twórcy są tematami ich artystycznych dyskusji. Gdy jedno twierdzi, że wszystko było już wcześniej, więc nie ma niczego nowego, drugie uważa, że: "Wszystko cały czas staje się nowe. Dlatego trzeba cały czas pisać, komponować, malować, grać i fotografować." Trzeba starać się uchwycić przemiany. Dla Jokuma, który uważa sie za rzemieślnika, granica między sztuką a rzemiosłem jest nieuchwytna. Nie akceptuje ingerowania w obraz: "to co podobne, nie jest prawdziwe." Jeśli więc artystyczna kreacja kłamie, to po co w ogóle istnieje sztuka? Żeby odwzorować świat?

Jokum jest zawsze nieprzystosowany i anachroniczny, zawsze krok z tyłu. W połowie lat 70. jest głęboko zanurzony w egzystencjalizmie, lewicuje i jest przy tym niezdolny do rzeczywistych działań i przyłączenia się do którejś z grup. A później jest przerażony kolorową fotografią i telefonami komórkowymi w każdej kieszeni. Zmiany, które niesie czas odbiera jako zagrożenie. Groźny jest pośpiech i utrata prywatności (którą zresztą w imię sztuki odebrał żonie). Jednak i Jokum jest w ruchu, stale w ruchu, ale zmienia się we własnym rytmie. Może dlatego nie domyka zadań i nie domyka życia. Opowieść o nim także jest niedomknięta, sugeruje, że może być i inne zakończenie historii.

Autor: Lars Saabye Christensen
Tytuł: Magnes
Tłumaczenie: Iwona Zimnicka
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie
Data wydania:  2018